داستان طنز در دگرخند

صد و چهل و دومین نشست دگرخند روز شنبه 28 دی ماه 1398 با موضوع داستان طنز و با حضور علی زراندوز و امین تویسرکانی و اجرای مهدی فرج‌اللهی در سالن امیرحسین فردی حوزه‌ هنری تهران برگزار شد.

در ابتدا، علی زراندوز درباره‌ داستان طنز گفت: توقع مخاطب از داستان طنز آن است که لبخند را بر لب‌های او بنشاند. امّا بعضی از کتاب‌ها به فکاهه نزدیک هستند و یک سری دیگر، مانند نویسندگان روسی به سراغ رذایل اخلاقی مثل دروغ، حرص، حسادت و ... می‌روند که مهمترین آنها چخوف است. همچنین، طنز می‌تواند در ساختار نیز اتفاق بیافتد.

علی زراندوز درباره کتاب‌هایی که در کارش موثر بوده است گفت: کیومرث صابری «دُن کیشوت» سروانتس و حاجی بابا اصفهانی نوشته‌ جیمز موریه و ترجمه‌ میرزا حبیب اصفهانیرا به من معرفی کردند. دایی جان ناپلئون ایرج پزشکزاد هم از کتاب‌هایی است که با گذشت زمان کهنه نمی‌شود. او، در این کتاب، تبارشناسی عجیب ایرانی‌ها را مورد بررسی قرار داده‌ و رواج دادن تکه کلام معروف کار،کار انگلیسی‌ها است از قلم او سرچشمه می‌گیرد.

سپس، امین تویسرکانی گفت: استقبال جوانان از طنز در حال افزایش است و این نشانه خوبی است.

یادداشت‌های یک دیوانه اثر گوگول اثری تاثیرگذار در کار من بود. زیرا، او به خاطر آگاهی از ظرافت‌های طنز به انتقاد هنرمندانه از جامعه‌ بسته‌ تزاری پرداخته‌است. گوگول، در داستان دماغ، نیز، طنز موقعیت را با استفاده از یک موضوع انتزاعی بیان می‌کند.

سپس، مهدی فرج‌اللهی در مورد داستان طنز بر رعایت مبانی داستان‌ تاکید کرد و گفت: اینکه ما به بهانه طنز نویسی اصول و مبانی هر قالب‌ها و انواع ادبی را زیر پا بگذاریم؛ درست نیست. در هر شکل و قالب و نوعی ابتدا طنز نویس باید اصول آن‌را رعایت کرده باشد و آن‌را به طنز گره زده باشد تا بتوان اثر را داستان طنز یا شعر طنز و ... خواند.  

در بخش بعدی، علی زراندوز بخشی از کتاب احمق‌های چِلم را برای حاضران خواندند و تاکید کردند که شوخ طبعی باید در کل داستان پخش شود تا برای مخاطب جذاب باشد و در این مورد، مطالعه‌ داستان‌های مهرداد صدقی «آب‌نبات هل‌دار، آب‌نبات دارچینی و آب‌نبات پسته‌ای» را به مخاطبان پیشنهاد دادند.

زراندوز در پایان صحبت‌هایش گفت: طنزنویسی کار دشواری است زیرا با هر موضوعی نمی‌توان شوخی کرد. بخش قابل توجهی از اشعار حافظ طنزآمیز است. بهاءالدین خرمشاهی و ابوالفضل زرویی نصرآباد نگاه عمیقی به طنز حافظ داشتند که برخی مقالات آن در سال‌نامه گل آقا آمده است. آثار سعدی نیز از این دیدگاه قابل توجه و تامل است.

نویسنده، علاوه بر استعداد ذاتی باید مطالعات فراوانی داشته باشد تا بتواند کار قابل قبولی ارائه دهد. در  داستان کباب غاز؛ محمد علی جمالزاده با انتخاب یک موضوع ساده و پرورش درست و هنرمندانه آن، داستان جذابی را به مخاطب عرضه کرده‌است.

سپس، امین تویسرکانی بخشی از کتاب خود را با عنوان از پشت میزعدلیه؛ خواند و در مورد آن گفت: ابتدا، در کار مطبوعات بودم امّا پس از ورود به حوزه‌ قضاوت متوجه شدم که ایده‌های زیادی برای نوشتن وجود دارد که برخی از آن‌ها را در قالب این اثر منتشر کردم و از آن همکارانم هم استقبال شد.

عده‌ای معتقدند خیال‌بافی عنصر مهمی هست امّا، به نظر من، زندگی ما پر از داستان است که ما می‌توانیم آنها را بنویسم. به عنوان مثال دیوید سداریس معروفترین نویسنده‌ آمریکا داستان‌های شخصیش را به مخاطب عرضه می‌کند و از آن استقبال فراوانی می‌شود.

تویسرکانی در پایان صحبت‌هایش بر تاثیر فراوان هنر و ادبیات و ظرفیت بالای طنز تاکید کرد.

در بخش پایانی، کتاب‌های اتحادیه‌ ابلهان، تارک دنیا مورد نیاز است، شوآیک سرباز پاک‌دل، موسیقی عطر گل سرخ، بازمانده‌ روز، کمدی‌های کیهانی، عطر سنبل عطر کاج توسط علی زراندوز و کتاب‌های کتابفروشی خیابان ادوارد براون و چرتوپیا توسط امین تویسرکانی به حاضران معرفی شدند.

یاسمن حسینی، دفتر طنز حوزه هنری

گزارش تصویری صد و چهل و دومین نشست دگرخند