طنزپرداز، دردآشنای هوشمند
به گزارش روابط عمومی دفتر طنز حوزه هنری صد و چهل و یکمین نشست «دگرخند» با موضوع شوخ‌طبعی و ایجاد نشاط و امید در خانواده و جامعه عصر شنبه ۲۵ آبان‌ماه هم‌زمان با اولین برف پاییزی تهران در سالن اوستا حوزه هنری برگزار شد.
در این برنامه دکتر زهره قربانی(روانشناس)، هدی امامی (جامعه شناس) و سعید بی‌نیاز (روانشناس) درباره موضوع نشست بحث و گفتگو کردند.
دکتر قربانی در آغاز نشست به اهمیت نگاه روانشناسی به شوخ‌طبعی اشاره کرد و گفت: شوخ‌طبعی می‌تواند موجب نشاط ما شود و روی کیفیت زندگی ما تاثیر بگذارد. برای اینکه ما حال خوبی داشته باشیم لازم است هیجانات مثبت زندگی بیشتر شود و شوخ‌طبعی یکی از این هیجانات مثبت است.
روابط مثبت نیز یکی دیگر از عوامل شادی و نشاط زندگی است. بر اساس پژوهش‌ها، روابط مثبت حدود ۸۰ درصد کیفیت زندگی را بهتر می‌کنند. این روابط مثبت می‌تواند از راه شوخ‌طبعی شکل بگیرد. همچنین شوخ‌طبعی از اضطراب جلوگیری می‌کند. نحوه مقابله ما با رویدادهای بد زندگی‌مان روی کیفیت آن تاثیر می‌گذارد. بسیاری از افرادی که می‌توانند در بحران با شوخ‌طبعی تلخی آن را بگیرند و با آرامش بیشتری به آن بپردازند، زندگی آسوده‌تری دارند. در حالی‌که غیر از این حالت، موجب سردرگمی و تشویش و عدم انتخاب راه درست برای حل مسئله می‌شود.
شوخ‌طبعی به سلامت روانی جامعه کمک می‌کند. حل مسئله با کمک شوخ‌طبعی، باعث افزایش امید و اعتماد به نفس می‌شود.
توانمندی‌های شخصی یکی از عوامل تعیین کننده در کیفیت زندگی است. شوخ طبعی هم یکی از این توانمندی‌ها است.
برای اینکه بتوانیم مهارت شوخ‌طبعی را در وجود خود تقویت کنیم چه کارهایی باید بکنیم؟ خوشبختانه یک برنامه منسجم و خوب در کتاب روانشناسی و شوخ‌طبعی نوشته آقای سعید بی‌نیاز آمده است. این برنامه در شش جلسه با تمرینات زمان‌بر می‌تواند راه خوبی برای تقویت شوخ‌طبعی باشد.
یکی دیگر از راه‌های افزایش توان شوخ‌طبعی، بهره‌برداری از روابط با آدم‌های شوخ‌طبع است. به عنوان مثال اگر می‌خواهید یک فیلم کمدی ببینید، سعی کنید آن را با یکی از دوستان شوخ‌طبع خود ببینید که به شما در نوع نگاه شوخ‌طبعانه کمک بسیاری می‌کند. چرا که افراد شوخ‌طبع هنگام دیدن فیلم‌های کمدی نکات ریز و ظریفی را که سازنده فیلم برای خنداندن مخاطب به کار برده است را به خوبی دریافت می‌کنند. به این ترتیب شما هم کم کم می‌توانید به این توانایی دست پیدا کنید.
یکی دیگر از راه‌های افزایش مهارت شوخ‌طبعی خلوت کردن با افراد بسیار صمیمی زندگی‌تان است که منجر به نرمی و لطافت خلق و خوی شما و در نتیجه کمک به ارائه رفتاری خوش‌رویانه می‌شود. این کار در ادامه به افزایش طبع شوخ آن فرد می‌انجامد.
قربانی با ارائه یکی دیگر از راه‌های شوخ‌طبعی و کاربردهای آن گفت: سعی کنیم که شوخ‌طبعی را در بیشتر مواقع به کار ببریم. از این کار می‌توانیم برای انتقاد از هم استفاده کنیم. یعنی حرف انتقادی خود را با شوخی و طنز بیان کنیم که هم اعتراضمان به طرف مقابل اعلام شود و هم موجب ناراحتی نشود. به عنوان مثال هنگامی که قراری با یکی از دوستان خود دارید و دوست شما با تاخیر زیادی به مکان قرار می‌رسد می‌توانید به او بگویید که دفعه بعد یه جای بی آب و علف قرار بگذاریم که هم زیر پای من علف سبز شود و هم به آبادانی آن منطقه کمکی کرده باشیم.
راه دیگری که می‌تواند روحیه شوخ‌طبعی شما را بهبود دهد این است که هر روز سه اتفاق خنده‌دار و با مزه‌ای که برای شما رخ داده است را یادداشت کنید. این یادداشت‌ها را پس از پایان هر هفته با دوستان خود در میان بگذارید تا هم تمرینی برای شما باشد و هم دوستان شما به این کار تشویق شوند.
قربانی در پایان گفت: یکی از سخت‌ترین تمرینات شوخ‌طبعی این است که در شرایط بحرانی یکی از ویژگی‌های شخصی خودتان را انتخاب کنید و به آن با نگاه طنز بخندید.
شوخی یک تیغ دو لبه است
سعید بی‌نیاز؛ نویسنده کتاب روانشناسی شوخ طبعی که پژوهش‌های دیگری نیز در این زمینه دارد؛ در این نشست سه موضوع جامعه، شوخ‌طبعی و خانواده را بررسی کرد.
بی‌نیاز با اشاره به نقاط مثبت و منفی شوخ‌طبعی گفت: شوخی کردن یک تیغ دو لبه است که از طرفی هم می‌تواند موجب شادی و نشاط در خانواده شود وهم می‌تواند تاثیر برعکس بگذارد.
چند نوع شوخی داریم. یکی از آنها شوخی پیوند دهنده است که در آن بدون تمسخر و تحقیر سعی می‌شود لبخندی روی صورت افراد بنشیند. این نوع شوخی یکی از بهترین آنها است که منجر به نزدیکی قلب‌ها و عواطف آدم‌ها به ویژه اعضای یک خانواده می‌شود.
یکی دیگر از شوخی‌ها، شوخی خود ارزنده‌ساز یا خود ارتقاءدهنده است.
یکی دیگر از آنها شوخی خود تحقیری یا خود تخریبی است. به عنوان مثال من برای اینکه بقیه را بخندانم سعی کنم با یک ویژگی جسمی خودم شوخی کنم تا بقیه را بخندانم. این شوخی خود تخریبی است.
یکی دیگر از شوخی‌ها شوخی پرخاشگرانه است. این شوخی بدترین نوع شوخی‌هاست و منجر به ناراحتی و تخریب افراد می‌شود. درست است که ابزار خنده دیگران را فراهم می‌کند اما با تحقیر و تخریب شخصیتی یک نفر انجام می‌شود.
طنزپرداز، دردآشنای هوشمند
هدی امامی در این نشست از نگاه جامعه‌شناسی به موضوع شوخ‌طبعی پرداخت و گفت: طنز می‌تواند میان جامعه و خانواده تسهیل‌گر باشد، یعنی ارتباط میان اعضای خانواده را بهتر می‌کند.
امامی با نگاهی به مولفه‌های طنز از منظر اجتماعی گفت: طنز عالی‌ترین نوع نقد است که به عنوان ابزاری برای نمایاندن روابط ناصحیح قدرت، تصحیح شیوه‌ای از تفکر با مناسبات اجتماعی به‌کار می‌رود.
متون طنز با قابلیت‌های فراوان پنهان و آشکاری چون استعارات، تشبیهات، کنایه‌ها و نشانه‌ها برای رساندن معانی به مخاطب، بدون اینکه حساسیت برانگیز باشد پر‌توان به نظر نمی‌رسد.
طنز روش ویژه‌ای در نویسندگی است که ضمن ارائه تصویری هجوآمیز، قسمت‌های زشت و منفی زندگی، عیب‌ها، فسادها و حقیقت‌های اجتماعی را به صورت اقرارآمیز نشان می‌دهد تا صفات و مشخصه‌های آنان روشن‌تر و نمایان‌تر جلوه کند.
طنزپرداز کیست؟ او هوشمند دردآشناست. مددکار دردمندان با تجویز لبخند، تسهیل‌گر روابط مردم با یکدیگر و حتی مردم با قدرت حاکمه، با راهکار سهل‌گیری و ساده‌انگاری دشواری‌هاست.
امامی در خصوص موضوعات مطرح طنزپردازی در جامعه کنونی گفت: طنز قابلیت آن را دارد که مفاهیم و موضوعات گوناگونی را بیان کند که معمولا در ارتباط با زندگی روزمره، آرزوها و امیال، انتقادات و درد و رنج‌های مردم باشد. از جمله این موضوعات می‌توان به مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اشاره کرد.
برخی از قابلیت‌های مصرف طنز در جامعه امروز لطیفه، برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی، شبکه‌های مجازی اعم از متون، تصاویر و کاریکاتور، کلیپ‌های طنز و تئاتر طنز است.
طنز همانند نمک است و از آنجایی که «وای به روزی که بگندد نمک»، واکاوی و نقد الگوهایی از طنز رایج واجب است. واکاوی از آن روی که وقتی مسئله‌ای تبدیل به الگویی تکرار شونده در شوخ‌طبعی می‌شود، بیانگر مسائل و رازهای مگوییست که پنهان مانده یا نادیده گرفته شده است.
طنز و طنازی می‌تواند نقش تسهیل‌گر را در بحران‌های اجتماعی داشته باشد. طنز را نباید به اشتباه مسکن یا مخدری برای کاهندگی دردمندی اجتماعی دانست، بلکه برعکس این موضوع، طنز زبان هشدار دهنده و آگاهی بخشی است که مخاطب را ضمن دعوت به تاب‌آوری به تفکر وادار می‌کند.
شوخ‌طبعی در صحنه خانواده نیز که هسته اصلی جامعه است می‌تواند نقش تسهیل‌گری ایفا کند و شکاف‌ها و بحران‌ها را تخفیف دهد، اما نظر به اینکه روابط در خانواده باید بر اساس احترام و محبت باشد، شوخ‌طبعی بایدها و نبایدهایی دارد که بهتر است رعایت شود.