درآمدی بر مبانی نقدِ دینیِ آثارِ هنری

درآمدی بر مبانی نقدِ دینیِ آثارِ هنری

نویسندگان: زهره کرامت/ مصطفی گودرزی

ناشر: انتشارات ساقی

شابک: 3-73-6128-600-978

شاید فاصله گذاری و تفکیک هنر دینی و هنر غیردینی ناممکن باشد؛ اما نقد آثار هنری با اتکا به مبانی اندیشه دینی ممکن و میسر است. نقد هنری در گذر زمان با تغییر و تحولات مختلفی روبرو بوده است و بی گمان هر نوع نقدی بر اساس مبانی و رویکردی خاص در پرداختن به سوژه خود شکل می گیرد. حتی نقدی که صرفا ذوقی باشد نیز برمبنای رویکرد ذوقی نویسنده خود سامان یافته است.

مکاتب و جنبش های فکری گوناگون در سده های دور و نزدیک همواره شکل دهنده رویکردهای نظری در حوزه نقد بوده اند و هم از این روست که هر مکتب فکری رویکرد خاص خود را نیز در نقد هنری به همراه داشته است از رویکردهای فمنیستی بگیر تا رویکردهای مارکسیتی و... فی‌المثل تأثیری که فروید در حوزه روان‌کاوی در قرن بیستم برجای گذاشت رویکرد خاص خود را نیز در نقد هنری به همراه داشت.

آثاری که اغلب تحت عنوان راهنمای رویکردهای نقد ادبی و هنری، منتشر می‌شوند در واقع می کوشند تا نشان بدهند که چگونه رویکردهای نظری در علوم انسانی می تواند مبنای نقد هنری قرار بگیرند. در واقع آنها نشان می دهند که چگونه این دیدگاه های نظری حکم مبانی یک رویکرد در نقد قرار می گیرند.

بر همین اساس می توان چهارچوب‌های نظری دینی را به عنوان مبانی یک رویکرد در نقد هنری قرار داد و بر اساس این رویکرد به سنجش کیفی آثار پرداخت. این مهم کاری ست که زهره کرامت و مصطفی گودرزی به عنوان نویسندگان کتاب حاضر قصد انجام آن را داشته اند. «درآمدی بر مبانی نقد دینی آثار هنری» همانگونه که از نامش پیداست در واقع تلاشی‌ست برای شناسایی، دسته بندی و تبیین این مبانی که می توانند اساس نقد دینی آثار هنری قرار بگیرند.

نویسندگان کتاب نقد دینی را یکی از انواع یا رویکردهای نقد هنری به شمار آورده و با این فرض به تبیین مبانی و ویژگی‌های آن پرداخته‌اند و در عین حال کوشیده‌اند نشان دهند که نقد دینی چه نسبتی با دیگر دسته‌بندی‌های مختلف نقد هنری می‌تواند داشته باشد و اصولا دین در نقد آثار هنری، به چه مؤلفه‌هایی توجه دارد.

پرداختن به این موضوعات چهارچوب و استخوان‌بندی کتاب «درآمدی بر مبانی نقد دینی آثار هنری» را شکل داده است. این کتاب افزون بر مقدمه و پیشگفتار از سه فصل و دو ضمیمه تشکیل شده است. در پیشگفتار کتاب صحبت از ضرورت نهضت تولید علم بومی و نظریه‌پردازی در علوم، به ویژه علوم انسانی به عنوان رسالتی دینی و ملی، در این دیار است. کشوری که در آن انقلابی دینی شکل گرفته و جکومتی دینی در رأس امور قرار دارد، اما در آن هنر به طرق گوناگونی نقد می شود مگر به شکل دینی و در باب آن از منظرهای گوناگونی سخن می‌رود که به جرات می توان گفت اغلب آن‌ها برخاسته از فکر و فرهنگی دینی و ملی‌مان نیست؛ بلکه از فرهنگ و کشوری دیگر وارد شده است.

بنابراین کتاب درآمدی بر مبانی نقد دینی آثار هنری، تلاشی برای روشن کردن معنا و جایگاه نقد دینی در عرصه‌ی نقد هنر است و نویسندگان کوشیده‌اند در این رهگذر روشهای نقد دینی هنر و برخی از مفاهیم و اصطلاحات تخصصی آن را برای مخاطب خود شرح داده و تبیین کنند. خواننده این کتاب طی سه فصا با تعاریف اساسی این حوزه آشنا شده و سپس با تعمیم یافتن این مفاهیم به ساحت نگره دینی نه تنها با چیستی مبانی نقد دینی هنر آشنا می شوند، بلکه افزون بر آشنایی با روشهای نقد دینی هنر و برخی از مفاهیم و اصطلاحات تخصصی نقد دینی هنر، مباحثی چون هدف نقد دینی هنر، معیار نقد دینی هنر و اصول و مبانی نقد دینی هنر نیز برای ایشان توضیح داده شده می شود.

ضمائم پایانی کتاب درواقع دو نمونه نقد دینی هستند که به شکل کاربردی چگونگی استفاده از این رویکرد را در نقد هنری در اختیار خوانندگان قرار می دهند. متن نخست نقد دینی دیوارنگاره آفرینش حضرت آدم (ع) توسط میکلانژ و دومی نقد دینی دیوارنگاره شام آخر اثر لئوناردو داوینچی ست.

دیوارنگاره آفرینش حضرت آدم (ع)/ میکلانژ

شام آخر/ لئوناردو داوینچی