فرهنگ انتظار فراتر از اعتقادات مذهبی و مسائل دینی است/ برای اعتماد به «مثل ماه برای آسمان» ۱۰ سال انتظار کشیدم
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری، بار دیگر نیمه شعبان فرا رسید و برنامه‌های متنوعی برای آن برپا شد. برنامه‌هایی که حوزه فرهنگ و هنر از جمله تئاتر بیش از هر کدام از آن‌ها تاثیرگذار است. با تمام این وجود تئاتر جایگاه مناسبی را میان برنامه‌های ویژه نیمه شعبان با موضوع امام زمان(عج) نیافته است. هنر تئاتر ایران خاطره گسترده‌ای از اجرای تئاتر با موضوع امام زمان(عج) ندارد و تنها نام نمایشی نوشته سیدحسین فدایی‌حسین است که دو بار با دو عنوان «وعده موعود» و «مثل ماه برای آسمان» با دو گروه متفاوت با موضوع امام زمان روی صحنه رفت. همچنین چند روز گذشته هم کاری از امیرحسین شفیعی با موضوع امام زمان روی صحنه رفت. باید بپرسیم که چرا به این مقوله توجهی نمی‌شود؟ چرا آنچنان که به فرهنگ عاشورایی در تئاتر پرداخته‌ایم به فرهنگ انتظار توجهی نداشته‌ایم. در همین راستا با سیدحسین فدایی‌حسین، نویسنده و پژوهشگری که اثری تحسین‌برانگیز و قابل دفاع با موضوع امام زمان و فرهنگ انتظار نگاشته است، به صحبت نشستیم.
فدایی‌حسین که خود یکی از منتقدین عدم فعالیت اهالی تئاتر کشور به موضوع انتظار است با پرداخت به دلایل رشد و بروز فرهنگ عاشورایی نسبت به فرهنگ انتظار در تئاتر به خبرنگار پایگاه خبری حوزه هنری گفت: عاشورا واقعه‌ای است که سال‌ها پیش اتفاق افتاده و مردم طی سال‌های طولانی ارادتشان را همواره به امام حسین(ع) و یارانش در صحرای کربلا ابراز داشته‌اند. این در حالی است که انتظار موضوعی است که اتفاق خواهد افتاد و در مورد جزئیات دقیق آن هیچ‌کس خبر ندارد. حتی در مورد جزئیات تولد امام و زمان غیبت صغری و کبری و همچنین نواب اربعه ایشان هیچ اطلاعات قاطعی وجود ندارد. چرا که امام زمان(عج) در شرایطی کاملا خاص بوده و هست. به این ترتیب مجهولات بسیاری در مورد ایشان است که کار را برای هنرمندان به خصوص هنرمندان تئاتر دشوار کرده است. شک و تردید‌هایی که برای هنرمند در مورد حضرت مهدی موعود به‌وجود می‌آید اجازه کار نمی‌دهد. چرا که هنرمند ابتدا باید خودش را در مقابل حضرت ولی عصر(عج) بشناسد و تا زمانی که به این معرفت‌شناسی دست پیدا نکند امکان کار هنری برای امام زمان(عج) وجود ندارد.
*چرا نمایش «مثل ماه برای آسمان» دیگر اجرا نشد؟
فدایی‌حسین در مورد نمایش «وعده موعود» که خیلی‌ها آن را با نام «مثل ماه برای آسمان» می‌شناسند گفت: حدود 10سال طول کشید تا هنرمندی همچون کوروش زارعی توانست با قاطعیت به این نمایشنامه اعتماد کند. با تمام اعتمادی که زارعی به این نمایشنامه داشت و دارد، پس از دو دوره اجرا در تهران و قم به طور کل اجرای آن را متوقف کرد. این در حالی است که من بارها پیگیر اجرای مجدد این نمایش بوده‌ام اما با پاسخ‌های منفی روبه‌رو شده‌ام. باید از زارعی که معمولاً یک نمایش را گاهی چند بار با چند گروه مجزا روی صحنه می‌برد سوال کرد که چرا دست از اجرای این نمایش برداشت.
فدایی‌حسین با تاکید بر اهمیت اعتقاد قلبی در کار هنری مذهبی گفت: حضرت مهدی موعود(عج) مقوله‌ای مجهول و موضوعی اعتقادی است. موضوعی که برای کار هنری به اعتقاد قلبی نیاز و هنر به تنهایی برای آن کارساز نیست. ابهامات و مجهولات آنچنان بسیار است که برای هنرمند ترس و دلهره از خلق اثر میکند.
وی افزود: تولد پنهانی، مکان مخفی حضرت و حتی ناشناسی نواب اربعه برای مراقبت هرچه بیشتر از ایشان تمامی داده‌های لازم برای دستیابی به اثری هنری آن هم در تئاتر را با مشکلاتی طاقت‌فرسا همراه میکند که برای رفع مشکل به صبوری بسیار نیاز دارد.
*فرهنگ انتظار مهمتر از هر مطلب دیگری است
این نویسنده انقلابی ادامه داد: فرهنگ انتظار فراتر از اعتقادادت مذهبی و مسائل دینی است. چرا که انتظار نیاز روز ما و نیاز آینده شیعیان است. در حالی که موضوعاتی همچون امامت‌ها و وقایعی که سال‌ها پیش حل شده و کتاب‌های تاریخی بسیاری در مورد آن نوشته شده است همچنان در صدر اذهان عمومی قرار دارد. این موضوعات دیگر جای طرح مسئله ندارد و هر بار تنها بازگو کردن مطالبی است که می‌دانیم. پس پرداخت به فرهنگ انتظار که آینده‌ساز ما خواهد بود بسیار اهمیت بیشتری دارد.
فدایی‌حسین در همین راستا گفت: تاریخ اسلام خواه یا ناخواه برای یادآوری تکرار می‌شوند و مردم با آن آشنا خواهند شد. اما آنچه به این سادگی به دست مردم نمی‌رسد فرهنگ انتظار است. هنرمندان تئاتر باید برای خدمت به اسلام تاریخ اسلام را کنار بگذارند و نگاهی نو به دنیای اسلام داشته باشند. نگاهی که رو به آینده باشد و به آماده‌سازی مردمی برای انتظار وعده موعود ختم شود. انتظار را باید یاد بگیریم و برای اشائه فرهنگ انتظار گام برداریم. چه راهی بهتر از تئاتر و هنرهای نمایشی که با معجره‌ای در دل‌های مخاطبان خود نفوذ میکند.
*هنجارشکنی عامل موفقیت «مثل ماه برای آسمان»
فدایی‌حسین در مورد دلیل موفقیت «مثل ماه برای آسمان» گفت: در آثار مذهبی که تا کنون نوشته‌ام نوعی هنجارشکنی را پیش گرفتم. هنجارشکنی به معنای نگاهی متفاوت‌تر به موضوع مورد نظر که جرئت قلم‌زدن به من می‌دهد. به عنوان مثال در نمایشنامه «مثل ماه برای آسمان» دست به ساختارشکنی تازه‌ای زده‌ام که تابه‌حال کسی به آن نپرداخته است. «مثل ماه برای آسمان» دغدغه‌ای برای من بود که تاکنون به آن پرداخت نشده بود. نه تنها این اثر بلکه در دیگر آثار مذهبی که نوشته‌ام سعی کرده ام تا به ابعاد و موضوعاتی که دیده نشده است بپردازم تا حرفی برای گفتن داشته باشم.
وی افزود: نگارش نمایشنامه «مثل ماه برای آسمان» یکی از سخت‌ترین تجربه‌های نمایشنامه‌نویسی من بود. چرا که با انبوهی از مجهولات و روایات نامعتبر بحث‌برانگیز روبه‌رو بودم. از طرفی هم منابع مورد نیاز در این مورد بسیار کم است و از همان منابع هم بسیار پیچیده است. اجرای این نمایش هم با دشواری‌های بسیاری همراه است. چرا که نمایشنامه «مثل ماه برای آسمان» چند روایت موازی و پیوسته است و کار را برای کارگردان دشوار میکند.
فدایی‌حسین در پایان گفت: تنها نوشته‌ای که در تئاتر به امام زمان(عج) پیش از نمایشنامه «مثل ماه برای آسمان» پرداخته است نمایشنامه «مفرد مذکر غایب» اثری به قلم علی موذنی است. این نمایشنامه نیز به عصر حاضر نمی‌پردازد و تنها روایتی از متولد شدن امام زمان(عج) است. اما این اصلا کافی نیست و برای آینده ما سازنده نیست. کودکان و نوجوانان امروز کشور در مقابل کوهی از ابهامات و مجهولاتی قرار دارند که باید ما با هنر خود به آن‌ها پاسخ دهیم. یکی از ابهامات پیش روی این قشر از جامعه به فرهنگ انتظار مربوط می‌شود. ابهامی که اگر با پاسخ درستی روبه‌رو نشود به گمراهی می‌رسد.