برگزاری آیین اختتامیه کارگاه «حماسه حسینی در آیینه خیال»

به‌ گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری، مهدی مکی‌نژاد، دبیر علمی کارگاه «حماسه حسینی در آیینه خیال» در آیین اختتامیه این کارگاه با اشاره به تاریخچه این سبک نقاشی گفت: نقاشی قهوه‌خانه‌ای یا خیالی‌نگاری، یکی از جریان‌های هنری ایران است که پیوند عمیقی با مردم دارد.

وی افزود: سابقه تاریخی این سبک نقاشی به دوران صفویه و قاجار و نقالی‌هایی که در مجامع عمومی اجرا می‌شد و همچنین دیوارنگاره‌هایی با مضامین مذهبی باز می‌گردد اما ظهور و بروز چشمگیر این جریان هنری، اواخر دوره قاجار و دوره مشروطه شکل گرفت.

وی افزود: این سبک نقاشی خصوصیات ویژه‌ای در بُعد مذهبی و هم در بُعد زرمی و بزمی دارد.

مکی نژاد در خصوص برگزاری این کارگاه و هدف از برگزاری آن توضیح داد: در حال حاضر ما نسل اول نقاشان قهوه‌خانه‌ای مانند حسین قوللر آغاسی و عباس بلوکی‌فر را از دست داده‌ایم. این نسل، خصوصیتی داشتند که به آن‌ها مکتب ندیده می‌گفتند. به معنای آنکه آموزش رسمی ندیده‌ بودند و خودآموز بودند اما نقاشانی که امروز تحت عنوان نقاشان قهوه‌خانه‌ای به کار مشغول‌اند، مکتب و آموزش دیده‌اند و بسیاری در دانشگاه درس خوانده‌اند.

وی اظهار داشت: بررسی وضعیت این قشر و پتانسیل جاری آن برای فرهنگستان هنر ارزشمند بود و در نتیجه با شناسایی و تماس با تعدادی از هنرمندان این حوزه و هماهنگی با آن‌ها، در نهایت تعدادی از این هنرمندان فعال به کارگاه دعوت شدند.

مکی نژاد در ادامه به آشنا شدن هنرمندان و هم‌افزایی و نقد آثار اشاره کرد و افزود: هنرمندان و علاقه‌مندان طی این کارگاه با روند شکل‌گیری یک اثر هنری آشنا شدند و استقبال خوبی هم از برنامه شد.

وی گفت: این کارگاه باعث شد نقاط ضعف و قوت این سبک از نقاشی آشکار شود تا فرهنگستان هنر و دیگر متولیان این امر، جایی که نیاز به بازنگری‌هایی دارد را بررسی کنند و به طور کلی هدف این کارگاه بررسی پتانسیل نقاشی قهوه‌خانه‌ای و نسبت آن با هنر معاصر بود.

دبیر علمی کارگاه ادامه داد: یکی از یافته‌های ما در این کارگاه این بود که این سبک نقاشی از بطن مردم جدا شده است در حالی‌که هنرهایی که پیوند عمیقی با مردم دارند باید به جایگاه اصلی خود بازگردند و تا زمانی که به بطن اصلی خود بازنگردند نمی‌توان شاهد آثار شاخصی در این زمینه بود.

وی گفت: دیگر یافته‌ ما از این کارگاه، شناسایی هنرمندانی چون استاد علی شفایی بود که از اساتید خودآموخته این رشته است که از نقالی به نقاشی قهوه‌خانه‌ای رسیده است و بیش از چهل سال بود که به تهران نیامده بود، در حالی‌که هنرمند جالبی در نوع خود است و می‌تواند برای مجامع هنری جذاب باشد.

استادان میرزا علی شفایی، عبدالله رحیمی، محمدرضا فرزانه، محمدرضا حسینی، مراد فتاحی، زهرا دستمال‌چی ایرانی، مصطفی محب الاسلام، شقایق جزایری و مهدی طالعی‌نیا از جمله هنرمندانی بودند که طی پنج روز برگزاری این کارگاه، با سبک نقاشی قهوه‌خانه‌ای و با تم عاشورایی به خلق اثر پرداختند.

میرزا علی شفایی، هنرمند خودآموخته نقاشی قهوه خانه‌ای که در این کارگاه اثری با موضوع روایت نبرد و آب آوردن حضرت ابوالفضل (ع) خلق کرده درباره کارخود گفت: همه نقاشی هایم را با تصویر ذهنی می‌کشم و از تصاویر بیرونی و توصیفات خارجی کمک نمی‌گیرم و تمام پرده های قهوه خانه ای که نقاشی کرده‌ام را به صورت ذهنی و بی‌آموزش انجام داده‌ام.

عبدالله رحیمی، دیگر هنرمند حاضر در این کارگاه، یکی از صحنه‌های کربلا را به تصویر کشیده است که در آن خون فرزند امام حسین (ع)، حضرت علی‌اصغر (ع) از آسمان می‌بارد.

وی هدفش را از خلق این اثر نشان دادن سختی به‌ شهادت رسیدن نوزاد شیرخواره امام حسین (ع) عنوان کرد به گونه‌ای که حتی آسمان نیز به خاطر تلخی این اتفاق می‌گرید.

محمدرضا پورفرزانه یکی دیگر از نقاشان این کارگاه نیز نبرد حضرت ابوالفضل (ع) با محارب را به تصویر کشیده‌ که از اصلی ترین مجالس پرده‌های درویشی است.

وی درخصوص اثر خود توضیح داد: در گذشته، این کار را معمولاً وسط اثر و با ابعاد بزرگ می کشیدند. من با ترکیب بندی جدید آن را افقی کشیده‌ام. بخشی از نقاشی را خالی گذاشتم تا بتوانم اشعاری که در توصیف این صحنه است، در آن قرار دهم. این نقاشی هجوم سمت راست تابلو را به سمت چپ تابلو نشان می‌دهد و می‌بینیم که باقی تصویرها، که رنگ نشده و ناقص هستند، انگار از گوشه تابلو بیرون می‌ریزند.

یکی دیگر از نقاشان حاضر در این کارگاه، محمد رضا حسینی است که اثرش یک نقاشی مرتبط با مذهب و ادبیات عامه است.

وی صحنه رسیدن اُسرا به شام را به تصویر کشیده‌ که در آن سرهای امام حسین(ع) و یاران او بر روی نیزه‌ها قرار دارد. همچنین در گوشه‌ای از تصویر «سهل‌بن سعد ساعدی» از اصحاب پیامبر دیده می‌شود که در حال یاری رساندن به امام سجاد(ع) است.

این هنرمند در این نقاشی از روایت حمل سر مبارک حضرت ابوالفضل (ع) با سپر، بهره برده‌است.

مراد فتاحی دیگر هنرمند این کارگاه درباره نقاشی خود گفت: «من در این اثر، حضرت ابوالفضل (ع) را که در حال برداشتن آب است کشیده‌ام که در این لحظه به یاد تشنگان کربلا می افتد و آب از دستش می ریزد.

این صحنه مصداق شعر «ریخت آب و آب از دست شست/ با عطش هم کرد پیکار درست» است. به طور کلی تمام این تصاویر برگرفته از ذهن من است.

مهدی طالعی‌نیا دیگر هنرمند حاضر در این کارگاه نیز با محوریت نقش زن و حضرت زینب(س) به عنوان رکن اصلی نقاشی خود، «شیر فضه» را زیر پای حضرت زینب(س) به تصویر کشیده که از بالای تل زینبیه نظاره‌گر این وقایع است.

زهرا دستمالچی ایرانی، شقایق جزایری و مصطفی محب‌السلام نیز به ترتیب، نبرد حضرت ابوالفضل (ع) با دشمنان را برای به دست آوردن آب، صحنه عاشورا به‌ صورت سیاه و سفید با یک تم انتزاعی و شهادت و لحظات آخر عمر حضرت علی اکبر (ع) در آغوش امام حسین (ع) را به تصویر کشیده‌اند.