گذر و درنگی در زندگی عشایر کهگیلویه و بویراحمد

زندگی عشایری برای آنهایی که از بیرون به آن نگاه می کنند سراسر زیبایی و آرامش است. اما واقعیت این است که هر آنچه از زندگی عشایر و کوچ می دانیم و شنیده ایم در کنار حجم عظیم نادیده ها و ناگفته های این سبک از زندگی ناچیز و یا هیچ است.
نادیده و نانوشته هایی که در هیچ کتابی نمی آیند و باید حتما آنها را تجربه کرد. اما تجربه کردن این نوع زندگی هم شرایطی دارد.
حالا تصور کنید سالانه صدها دانشجو در رشته های مختلف معماری، عمران، گردشگری، صنایع دستی، میراث فرهنگی و رشته های مرتبط با زندگی عشایری فارغ التحصیل می شوند که حجم عظیمی از این نادانسته ها و ناشنیده ها را به دوش می کشند و شاید خیلی هایشان حتی فرصت تجربه کردن کوچ و جزئیات زندگی عشایری را نیز پیدا نکنند.
دستگاه های هم برای تولی گری کوچ ایجاد شده اند که گاهی فاصله آنها با هدف و رسالت ایجادشان کیلومترها است.

در این لحظه ممکن است خیلی ها در ذهنشان هر کدام از دستگاه های امور عشایر یا میراث فرهنگی را مقصر بدانند اما واقعیت آن است که از دانشگاه ها گرفته تا تمامی دستگاه های فرهنگی لازم است زنجیره وار به همدیگر و بعد هم به بدنه جامعه عشایری وصل شوند تا بتوانند ارزشهای زندگی عشایری را احصا و به نسل های بعد منتقل کنند. نسلهایی که شاید امروز علاقه آنها به زندگی عشایری و کوچ روی در حد عکس و موسیقی باشد اما نشانه هایی دارد که بی میل به بازگشت اصل خویش نیست.

چگونه کوله بار سفر به گذشته را ببندیم؟
حال این سوال پیش می آید که برای بازگشت به داشته های رو به فراموشی چگونه باید حرکت کنیم که کوله بارمان پر باشد و در عین حال نقاط آسیب زای زندگی عشایری از چرخه حذف شوند؟

رییس حوزه هنری کهگیلویه و بویراحمد می گوید: رشد و توسعه این استان در عرصه های مختلف عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بدون توجه به بستر هویتی و زیست بوم جامعه استانی قابل تحقق نیست.
شریف اسلامی می افزاید: تعالی و رشد جامعه استانی در گرو توجه به زیست بوم و هویت بومی است که طی قرنها زندگی در این دیار شکل گرفته است.
وی تصریح می کند: پالایش نقاط آسیب زای فرهنگی و اجتماعی و تقویت ارزشهای انسانی تجلی یافته در فرهنگ عشایری، درمان بسیاری از دردهای امروز جامعه استانی است.
وی به رویکرد حوزه هنری در این خصوص اشاره می کند و می گوید: حوزه هنری استان نقشه تحول خود را بر مبنای هویت، فرهنگ و هنر عشایری تعریف کرده و تلاش می کند مرجع تقویت فرهنگ و هنر عشایری با تاکید بر روحیه حماسی مردم استان باشد.
وی با تاکید بر اینکه به دنبال تقویت و تبیین منشهای فرهنگ عشایری هستیم نه روشها، بیان می کند: فرهنگ عشایری دارای فضیلتهایی انسانی بی شماری است که با آن می توان به جنگ بسیاری از آسیبها و مشکلات فرهنگی و اجتماعی کنونی رفت.
رئیس حوزه هنری می گوید: باید داشته ها و نادیده های فرهنگ عشایری را با دانش ترکیب کنیم و برای این کار باید دانشگاه ها و تحصیل کرده ها را برای قدم گذاشتن در این راه سخت آماده کرد.
وی با اشاره به برنامه درنگ و گذر عشایر می گوید: این برنامه در راستای معرفی و برجسته سازی فرهنگ و هنر عشایری به جامعه پیرامونی در منطقه عشایری گرگو برگزار شد‌.
اسلامی با اشاره به رویداد مشترک حوزه هنری استان و مرکز معماری اسلامی کشور و گروه کوفی نگاری فراشاه یزد می گوید: در رویداد گذر و درنگ آخرین بازماندگان هنرهای عشایری را کنار هم جمع کردیم تا به دانشجویان معماری گوشه ای از تجربیاتشان را منتقل کنند.
وی ادامه می دهد: در این رویداد حدود ۴۰ نفر از دانشجویان و فارغ التحصیلان معماری سراسر کشور به مدت سه روز مهمان استان بودند و بخشی از هنر و زندگی عشایری را در کنار بزرگان این استان از نزدیک‌ دیدند و تجربه کردند.

ساعتی با آخرین بازماندگان هنرهای عشایری
یکی از بخشهای جذاب جشنواره که علاوه بر هنراموزان، مورد توجه مردمی که فراخوان آن را از طریق فضای مجازی دیده بودند قرار گرفت، اجرای موسیقی زنده و اصیل در ورد عشایری گرگو بود.
در این برنامه ابتدا حسن غفاری استاد برجسته عکاسی به بیان ویژگیهای زندگی عشایری و تفاوت آن با زندگی روستایی و کولی ها پرداخت.
غفاری گفت: عشایر سه خصوصیت متمایز کننده نسبت به زندگی روستایی و کولی ها دارد.
وی افزود: معیشت و اقتصاد عشایر بر اساس نگهداری دام است همچنین
دارای سلسله مراتب ایلی هستند و سالی ۲ بار کوچ می کنند.
وی با اشاره به ویژگیهای زندگی عشایر گفت: در طول تاریخ کوچروها قانع ترین مردم بوده اند و عشایر کوچرو مسکن ابتدایی و متحرک دارند که در ساخت آن از موی بز یا پشم گوسفند استفاده می کنند.
وی با بیان اینکه در منطقه زاگرس موی بز به دلیل ویژگیهای فیزیکی بیشترین استفاده خصوصا در ساخت سرپناه را گفت: موی بز به دلیل چرب بودن در هنگام سرما به هم می چسبد و روزنه های ورود هوای سرد به سیاه چادر گرفته می شود و در تابستان بازشدن روزنه ها در معرض نور خورشید، باعث ورود هوا و گردش در سیاه چادر و مطبوع شدن فضای آن می شود.
پس از آن جواد طالبی گنجه ای از اساتید موسیقی استان توضیحاتی پیرامون نی چوپان و نقش شاهنامه در زندگی مردمان این جغرافیا ارایه کرد.
طالبی گفت: نی چوپان یا (پیشه) ساز مخصوص این استان است که در حین اجرا علاوه بر صدای نی، صدای نوازنده آن نیز به صورت مویه به گوش می رسد که همین تفاوت عمده آن با نی نوازیهای دیگر است.
وی ادامه داد:پیشه در نفس گیری و پنجه گذاری نیز کاملا منحصر به فرد است.
وی با اشاره به تاثیر شاهنامه در زندگی مردم استان گفت: شاهنامه بخش لاینفک زندگی مردم بوده است و در اداب سوگ، شادی و کار جاری بوده اما به دلیل نحوه زیست مردم بخش حماسه آن پر رنگتر بوده است و تاثیر شگرفی بر مردم داشته است.
در ادامه استاد حسین خان احمدی به عنوان آخرین بازمانده پیشه نوازی گوشه هایی از زیبایی و آرامش نی چوپان را اجرا کرد.
شاهنامه خوانی جواد طالبی نیز بخش دیگری از این برنامه بود.

در رویداد گذر و درنگ چه گذشت؟
در روز نخست این رویداد فرهنگی که در روستای بیاره شهرستان دنا برگزار شد شرکت کنندگان برپایی سیاه چادر عشایری با تمام جزئیات آن را تجربه کردند.
در این بخش بهمنی مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان دنا اجزای سیاه چادر عشایری را برای هنرآموزان مرکز معماری اسلامی و دانشجویان تشریح کرد.
در ادامه کارگاه گلیم بافی برگزار شد که در آن انواع گلیم و نحوه بافت آنها همچنین کاربرد آنها آموزش داده شد.
در کارگاه گلیم بافی ، بافت های مختص استان توسط هنرمندان و استادکارانی که این هنر را تجربی آموخته اند تدریس شد.
یکی از بخشهای جذاب جشنواره گذر و درنگ آموزش تلفیق خط کوفی(خط منسوب به امام علی (ع)) در گلیم و بافت کتیبه های خطی بود.
استفاده از خط کوفی در گلیم از ابداعات گروه کوفی نگاری فراشاه یزد است که با استقبال زیادی نیز روبرو شد.
به باور اعضای این گروه خط کوفی و گلیم ویژگیهایی دارند که از ترکیب و تلفیق آنها می توان کتیبه های نفیس و ارزشمندی خلق کرد.
در روز دوم نیز آداب عکاسی در جوامع عشایری توسط استاد اسحاق آقایی آموزش داده شد.
پس از آن نیز هنر نی چیت بافی به عنوان حرفه ای کاربردی به دانشجویان معرفی شد.
این کارگاه نیز توسط استادکار سنتی حسن ولی نژاد آخرین بازماندگان هنر نی چیت بافی در روستای نره گاه یاسوج برگزار شد.
نی چیت سازه ای سیار است که اجزای آن همگی برخاسته از طبیعت و سازگار با محیط زیست است.
نی چیت از نی استخوانی، بند بافته شده از موی بز و ترکه بید بافته و ساخته می شود.