مرد جوان در پس زمینه ای به رنگ اُخرا، به چه می اندیشد؟

مرد جوان/ نگاره‌ای از محمد یوسف/۱۶۴۰ میلادی/ موزه آرمیتاژ

"محمدیوسف" از هنرمندان نگارگرِ اصفهان، در قرن دهم هجری شمسی همزمان با دوره صفوی است. وی به عنوان یکی از نقاشان مکتب اصفهان، شاگرد و پیرو سبک "رضا عباسی" بود. آثار او مشتمل بر کتاب‌آرایی و نقاشی‌های تک برگی است. در آن دوران که مصادف با قرن هفدهم میلادی بود، این دو رشته هنری بسیار مورد استقبال بود. محمد یوسف در دوران پادشاهی شاه صفی و شاه عباس دوم کار می کرد.

محمدیوسف و دیگر هنرمندان مانند "محمد قاسم" و "محمدعلی نگارگر"، جزء شاگردان و پیروان سبک رضا عباسی، و شاید آخرین نقاشان مکتب نقاشی اصفهان‌ باشند. در طراحی‌های این سه تن، شباهت‌های بسیاری می‌توان یافت که متاثر از سبک استاد، تصاویر دلپذیری آفریده‌اند.

موضوع آثار این سه تن، عموماً زن و مردهای ایستاده یا نشسته، دراویش، حیوانات و پرندگان است. بیشترین آثار محمدیوسف بین سالهای ۱۰۴۷ تا ۱۰۶۸ هجری قمری رقم خورده‌است. اما به نظر می‌رسد محمدیوسف از شاگردان بدون واسطه رضاعباسی بوده که مستقیما از شخصِ استاد درس می گرفته است.

رستم و سهراب/ محمد یوسف/ شاهنامه قرچقای خان (ویندزور)/ 1648 میلادی

از لقب عباسی او پیداست که در دربار شاه عباس دوم صاحب مقام شده و اجازهٔ استفاده از نام شاه را یافته‌است. محمدیوسف نگاره‌های خود را با اسامی مختلفی چون: محمدیوسف عباسی، محمدیوسف حسینی، محمدیوسف حسین‌جامی و میریوسف رقم زده‌است. بعضی معتقدند که بیشتر آثار محمدیوسف برخلاف معاصران وی، تغییرات و چندگونگی‌های سبْکی را به نمایش گذاشته‌است. محمدیوسف احتمالاً حدود سال ۱۰۴۲ هجری‌شمسی از دنیا رفته‌است.

بزرگترین مجموعه‌ای که محمدیوسف در نگارگری آن دخیل بوده، یک نسخه از شاهنامه است که با همکاری محمد قاسم تصویر شده و هم اینک در موزهٔ آستان قدس مشهد محفوظ است. به نظر می‌رسد که وی و محمدقاسم همکارانی نزدیک بوده‌اند، چه این که در اکثر مجموعه‌های به جا مانده، نام این دو تن در کنار یک دیگر آورده می‌شود.

مرد جوان جام به دست/ محمد یوسف/ 1656میلادی/ موزه آرمیتاژ

در دیوان حافظ با ۵۵ نگاره که در زمان شاه صفی اول نگارگری شده (تاپقاپی-استانبول)، نقاشی یکی از نگاره‌ها به تاریخ ۱۰۵۰ قمری یا ۱۶۴۰ میلادی به امضای محمدیوسف و دیگری به امضای محمدعلی است. همچنین در شاهنامه قرچغای خان مشتمل بر ۱۴۸ یا ۱۴۹ نگاره، به جز دو نگارهٔ نخست، که توسط ملک حسین اصفهانی نگارگری شده، سایر تصاویر، توسط نسخه شناسان به محمد قاسم و محمدیوسف نسبت داده شده‌است، که از این میان نگارهٔ مجلس "کمند انداختن افراسیاب و برزو" مشخصاً امضای محمدیوسف را داراست. در شاهنامهٔ مذکور، حداقل پنج نگاره دربردارندهٔ ویژگی‌های سبکی اوست. نگاره‌های این شاهنامه شباهت‌های بسیاری با شاهنامهٔ رشیدا داشته و به همین دلیل نقاشان این دو اثر یکسان انگاشته می‌شوند. در موزهٔ رضاعباسی سه نگاره به رقم محمدیوسف موجود است که با سبک و شیوهٔ مجالس شاهنامهٔ رشیدا کار شده‌است. این شاهنامه امروزه در موزه کاخ گلستان به شمارهٔ ۲۲۳۹ نگهداری می‌شود. همچنین در کاخ گلستان نگاره‌های گل و مرغ منتسب به وی نگهداری می‌شود.

درویش با تسبیح/ محمد یوسف/ 1650 میلادی/ موزه آرمیتاژ