گفتگو با مجید فرجی - مستند ساز

گفت و گو با مجید فرجی/متولد سال 1366/کارشناس سینما (کارگردانی)

لطفاً خودتان را معرفی کنید و بفرمایید در چه رشته‌ای فعالیت می‌کنید؟

مجید فرجی هستم، متولد سال 1366 و کارشناس سینما (کارگردانی)؛ در زمینه فیلمسازی و کارگردانی فعالیت می کنم.

چند سال است که به فعالیت های هنری مشغول هستید؟

از سال 1379 با شرکت در جشنواره های داخلی و خارجی عکاسی و هنرهای تجسمی فعالیتم را آغاز کردم و پس از دو سال به فیلمسازی علاقمند و وارد رشته کارگردانی شدم.

اوایل در زمینه فیلم کوتاه فعالیت می کردم اما بعدها احساس کردم باید بیشتر تلاش کنم؛ پس از پژوهش مداوم در زمینه علوم فیلمسازی به مدت هفت سال، سال 87 به صورت جدی وارد حرفه فیلمسازی شدم.

در سال گذشته چقدر با حوزه هنری همکاری داشتید؟

سال گذشته نخستین کار خود در زمینه مستند داستانی را با همکاری حوزه هنری تجربه کردم.

وضعیت کار شما در سال گذشته به لحاظ تعداد و تنوع چه میزان بود؟ منظورم این است چقدر به امر آموزش یا تدریس مشغول بودید و چقدر کار تولید کردید؟

ارائه آموزش از سوی ما بیشتر حمایت از افراد بااستعدادی است که با مشکلات مالی مواجه هستند؛ حتی اگر لازم باشد به صورت رایگان نیز آموزش می دهیم اما بیشتر به پژوهش و فعالیت در زمینه فیلمسازی مشغول هستیم.

فیلمسازی یک فعالیت گروهی محسوب می شود و یک فرد به تنهایی قادر به تولید آثار هنری نیست بنابراین به صورت دائم با تعدادی از هنرمندان پروژه هایی را مطرح و کار می کنیم. کار نوشتن حدود 16 عنوان سریال، دو تله فیلم و 40 طرح مستند را انجام دادیم که از این تعداد فرصت ساخت هفت عنوان کار فراهم شد.

کرونا چه تأثیری بر روی شغل و حرفه شما در این چند ماه گذاشته است؟

این ویروس به جز ترس مردم از شیوع و ابتلا به آن هیچ تاثیری در کار ما نداشته است. ما تلاش می کنیم از دید مثبت به بحران ها نگاه و کارها را تولید کنیم. در شرایط شیوع ویروس کرونا، سه مستند 60 دقیقه ای برای شبکه ها و مراکز تولید کردیم که در این راستا به اماکن پرخطری که رفتن به آن ها غیرممکن بود رفتیم و تمام همکارانم در سلامت کامل پروژه ها را به پایان رساندند.

فکر می کنید این شرایط تا کی ادامه خواهد داشت؟ چه تصوری از سال 99 در حیطه کارتان دارید؟

این شرایط زمانی پایان می یابد که ما به این بحران ها به دید فرصت نگاه کرده و از آن استفاده کنیم. در این شرایط شغل های جدید بسیاری ایجاد و در بستر اینترنت درآمدزایی شد.

فکر می کنید چند نفر در این استان شرایط زندگی و کارشان نظیر شماست؟

شرایط برای همه مناسب نیست و بستگی به زیرساخت هایی دارد که افراد برای کار کردن در اختیار دارند. یکی از مشکلات بزرگ هنرمندان البرزی غرور کاذب است که منتظر هستند کسی با آن ها تماس بگیرد و با احترام و مطابق میلشان رفتار کند اما در حقیقت کسی تماس نمی گیرد و شاید خیلی مهم نباشد که آن ها کم کار هستند.

همیشه در ابتدا با هنرمندان با احترام رفتار نمی شود و افراد ارزش آن ها را نمی دانند اما پس از انجام نخستین کار متوجه توانمندی ها و مهارت هنرمندان می شوند.

با توجه به اینکه به یک شبکه، مؤسسه و ... محدود نیستم، شاید کسی شرایط مرا نداشته باشد و سایر افراد زندگی دشواری داشته باشند؛ من با همه از جمله افراد سخت و بد سلیقه و مدیران بی ثبات کار می کنم. در این دوره از تاریخ فعالیت ها به صورت گروهی انجام می شوند و نیازمند تعامل افراد هستند.

اگر این شرایط مثلا تا یکسال دیگر ادامه پیدا کند شما چه تمهیدی برای کار و حرفه خودتان اندیشیدید؟ آیا اصلا به این موضوع فکر کردید؟

فکر خاصی ندارم و در حرفه خودم فعالیت می کنم. ممکن است فیلمسازی را در اتریش ادامه دهم.

اگر مجبور شوید فرم و شیوه کارتان را تغییر دهید به نظرتان چه اقداماتی می توان انجام داد؟ مشکلات و موانع کار شما در این شرایط چیست؟

شاید بتوان از تجهیزات کوچک تری استفاده کرد اما برای فیلمبرداری همچنان باید سر صحنه حاضر شد. همچنین می توان با پخش و انتشار فیلم ها در بستر اینترنت مخاطبان بسیاری را جذب کرد. در صورت ساخت فیلم با موبایل و انتشار آن در شبکه های اجتماعی، تولید آسان تر و مخاطبین بیشتر می شوند اما از طرفی هم این کار می تواند اثرات مخربی داشته باشد. ورود افراد غیرمتخصص به این حرفه برای دیده شدن زمینه ابتذال را فراهم می کند؛ مانند وضعیتی که در حوزه موسیقی مشاهده می شود.

برای برداشتن این موانع چه تمهیداتی باید اندیشید؟

بهترین اقدام، بها دادن به پژوهشگران سینما و نخبگان این حوزه و سپردن کار به آن هاست به گونه ای که به آن ها به چشم ابزار نگاه نشود و اجازه تولید فکر و اندیشه را داشته باشند. منظور از نخبه، اساتید قدیمی دارای علم بالا و جوانان باسواد و کاربلد است.

کرونا به جز تهدید سلامتی برخی افراد، آیا برای حرفه و شغل شما فرصت هایی را هم خلق کرده است یا خیر؟

بله ویروس کرونا فرصت هایی را ایجاد کرده اما قطعا محدودیت هایی را نیز به دنبال داشته است.

فکر می کنید یا انتظار دارید حوزه هنری چه کمکی به شما داشته باشد؟

بسیاری از مؤسسات و نهادهای تولیدکننده فیلم با پرچم و شعار عدالت، گرفتن حق مظلومان و کمک به نخبگان وارد کار می شوند اما پس از مدتی آن محیط را به منبع رانت تبدیل می کنند. افراد بدون تخصص با حضور در اماکن فرهنگی و هنری هنرمندان را به پلکان ترقی خود تبدیل کرده و با سواستفاده از آن ها رشد می کنند و موجب فساد سیستم کاری می شوند.

هنرمندان تمام زحمات را متحمل می شوند و خون دل می خورند اما فردی که توسط یک مدیر بالادستی به سمت مدیریت منصوب شده زیر باد کولر و پشت میز ریاست نشسته و خود را به عنوان تهیه کننده معرفی می کند و از او به عنوان فردی که فعالیت های فرهنگی انجام داده برای حضور در جلسات و مصاحبه ها دعوت می شود غافل از اینکه وی کار خاصی انجام نداده و تنها به دنبال ایجاد رانت است. یک فرد چگونه در طول یک سال می تواند 700 فیلم تولید کند؟ تحقق این امر جز با رانت امکان پذیر است؟

باشگاه سوره حوزه هنری آثاری تولید می کند که تنها نام دو تهیه کننده در آن ها به چشم می خورد که یکی از آن ها مدیر باشگاه سوره است. مگر می شود یک مدیر، تهیه کننده آثار تولید شده در مجموعه خود نیز باشد؟ یعنی مدیر مجموعه به خودش سفارش کار می دهد؟! در صورتی که باید حداقل نام حوزه هنری یا مؤسسه هنری در آثار تولیدشده نوشته شود نه نام شخص.

رد پای این رانت ها در بسیاری از اماکن دیگر نیز به چشم می خورد؛ گاها مشاهده می شود خود شخص یا مدیر ذینفع نمی شود و با یکی از دوستان خود که هیچ آگاهی و مهارتی در حوزه فرهنگ و هنر ندارد، قراردادی منعقد می کند و تمام تولیدات را در طول یک سال به وی سفارش می دهد و این فرد نیز تعدادی از هنرمندان را با پرداخت نصف هزینه به ابزار شدن و بردگی خود مجاب می کند؛ در پایان کار چند میلیون رانت برای او ایجاد و از این طریق ارتزاق می کند.

در صورتی که برای تولید آثار مختلف می توان با فراخوان در سراسر کشور، از اساتید و افراد کاربلد و جوانان حرفه ای برای بیان ایده ها و طرح هایشان دعوت به عمل آورد و بستر را برای تولید آثار توسط آن ها فراهم کرد؛ در این صورت است که حوزه هنری می تواند به مکانی برای فعالیت نخبگان تبدیل شود نه جایی برای ایجاد رانت.

بزرگترین اقدامی که حوزه هنری و مؤسسات مربوطه می توانند در راستای نجات حوزه فرهنگ و هنر انجام دهند از بین بردن برده داری مدرن و رانت است. این دستگاه باید با سازنده واقعی یک اثر در ارتباط باشد و هزینه و سود کار را به وی پرداخت کند تا هنرمندان نیز نتیجه زحمات خود را ببینند و تنها ابزار عده ای سودجو نباشند.

آیا زیرساخت های لازم برای مواردی که می‌فرمایید، وجود دارد؟ اسناد بالادستی، قوانین، سیاست ها، امکانات و ... حوزه هنری آیا پاسخگوی شرایط فعلی جامعه است؟

بله قطعا وجود دارد. حوزه هنری باید محل اجتماع و همکاری تمام نخبگان باشد تا رقابت بین هنرمندان جدی تر و سنگین تر شده و به دنبال آن آثار تاثیرگذارتری تولید شود. در صورتی که حوزه هنری و دیگر نهادهای فرهنگی و هنری مدیر نخبه و کاربلد و آشنا با فرهنگ و هنر و سینما نداشته باشند نمی توانند در جذب نخبگان نیز موفق عمل کنند.

اگر نکته دیگری مایلید مطرح کنید که در سؤالات من نبود بفرمایید؟

تا زمانی که افراد با اخلاق و متخصص و آثار خوب جایگاه خوبی در کشور نداشته باشند شاید نتوان وادی فرهنگ و هنر را به مسیر اصلی خود بازگرداند.