تاثیرگذاری مکتب طنز توفیق

رویا صدر با اشاره به تاثیرگذاری مکتب طنز توفیق گفت: اگر می‌خواهیم درباره مجله «توفیق» صحبت کنیم باید به مکتب توفیق بپردازیم. مهم‌ترین موفقیت «توفیق» تربیت طنزنویسان کشور در حوزه کاریکاتور و طنز مکتوب است. تمام چهره‌های معروف طنز از دوره دوم توفیق، یعنی ۱۳۱۷ به بعد تربیت شده یا متاثر از این مکتب هستند. از کسانی مثل اردشیر محصص یا کامبیز درم‌ بخش که فکر و شیوه متفاوتی با توفیق داشتند گرفته تا کسانی مثل پاک‌شیر و اربانی.

«توفیق» در دهه ۴۰ بی‌رقیب بود و خیلی‌ها با آن همکاری می‌کردند و به نوعی انعکاس قلم‌ها و تفکرات متفاوت بود و از این رو دیدگاه‌ها و سلیقه‌های مختلف را راضی می‌کرد. «توفیق» از فضای دهه ۴۰ استفاده می‌کرد و بیشتر تم مسائل اجتماعی را موضوع قرار می‌داد. یعنی بخش عمده‌ای از مجله توفیق بار اجتماعی داشت؛ البته بار جنسی هم داشت و نمادهایی به کار می‌برد که بعد از آن می‌توانست بخشی از جامعه را نقد کند.  این‌ها مسائلی بود که خیلی حساسیت ایجاد نمی‌کرد.

صدر در توضیح سوژه‌های مجله «توفیق» گفت: مجله «توفیق» جدا از مسائل اجتماعی، از یک سری سوژه‌هایی در سیاست، چه در عرصه کاریکاتور و چه در طنز نوشتاری استفاده می‌کرد که اگر الان آنها را بنویسیم حساسیت برانگیز است.

فکر می‌کنم شیوه‌های طنزی که در «توفیق» به‌کار می‌رفت، مثل صنایع ادبی، باعث می‌شد که زهر کار گرفته شود و حساسیت کمتری ایجاد کند. با این حال فکر می‌کنم زمانی که این مجله به سمت بسته شدن رفت و به دستور شاه فضا بسته‌تر شد، کم‌کم مجله «توفیق» هم از حاشیه امنی که داشت، فاصله گرفت.

رویا صدر با مقایسه دو مجله «توفیق» و «گل آقا» گفت: «گل‌آقا» یک تعریف جدید از طنز ارائه داد؛ اما نوع ارتباط «گل آقا» با حکومت و مردم متفاوت از نوع برخورد «توفیق» بود. بنابراین «گل آقا» بازتعریفی از طنز سیاسی ارائه داد.

رویا صدر  با اشاره به داستان «حزب خران» گفت:‌ آخرین دوره فعالیت «توفیق»، دوره حزب بازی بود. حزب خران نیز یک هجویه‌ای به این اتفاقات بود. یکی از ویژگی‌های توفیق این بود که اسامی را عوض می‌کرد. برای مثال حزب مردم را حزب کژدم اسم گذاشته بود و حزب ایران‌نوین را حزب اینا رو ببین می‌خواند؛ در کنار این دو حزب که هردو وابسته به حکومت بودند، حسن توفیق آمد و حزب خران را برای هجو این مسخره بازی راه انداخت. افراد برای عضویت در این حزب باید سند خریت خودشان را تحویل می‌دادند تا برای‌شان کارت صادر شود. حتی می‌خواستند به مناسبت سالگرد تاسیس حزب خران راهپیمایی بگذارند که دیگر مجله بسته شد و بساط همه چیز جمع شد.

وی در پایان گفت: حسن توفیق از بنیانگذاران کاریکاتور ادیتوریال در ایران بود که سبک و سیاق کارش صد‌درصد ایرانی بود و از این رو باید بگویم که ما یکی از گنجینه‌های تکرار نشدنی طنز و کاریکاتور را از دست داده‌ایم.  / ایبنا