حکیم ابوالقاسم فردوسی از بزرگترین شاعران پارسیگو و سراینده شاهنامه است. شاهنامه یکی از بهترین آثار ادبیات فارسی است. به مناسبت روز بزرگداشت این شاعر گرانقدر پیشنهاد میکنیم مجموعه یادداشتهایی را که با عنوان «نگاهی به شوخ طبعی در شاهنامه» به قلم محمد حسن صادقی نوشتهشده است؛ در سایت دفتر طنز حوزه هنری مطالعه بفرمایید.
صادقی در پیشگفتار این یادداشتها میگوید:
«در این یادداشتها، نگاهی مفصّل خواهیم داشت به انواع شوخطبعی و طنز در شاهنامۀ فردوسی (به تصحیح دکتر جلال خالقی مطلق) و فعلاً با آوردن ابیات واجد شرایط و تفسیر و تأویل صادقانۀ! آنها (از آغاز دفتر یکم تا پایان دفتر ششم) آهسته و پیوسته و با صبر و حوصلهای استثنایی! پیش میرویم تا به حول و قوۀ الهی از این مرحلۀ دشوار و طاقتفرسا با موفقیت و سربلندی و سلامت! عبور کنیم. در نهایت یعنی پس از یادداشت پایانی دفتر ششم، انشاءالله ضمن بازنشر چند مقالۀ علمی-دانشگاهی درست و حسابی از اهل فن، طنز مخصوص فردوسی در شاهنامه را تحقیقاً تحلیل و بررسی خواهیم کرد. شایان ذکر است شوخطبعی و طنز فردوسی در شاهنامه، غالباً از نوع طنز فلسفی و تلخند حکیمانه و طعنۀ هدفمند! به رفتار جهان است؛ البته بعد از ولادت باسعادت «زال» شوخطبعی و طنّازی فردوسی خیلی بیشتر گل میکند و از آنجای شاهنامه به بعد، ابیات خندهآور و نشاطانگیز و طنزآمیز محسوستری خواهیم داشت، ولی ما لابد از اول شاهنامه شروع کردهایم و هر جا سخنی به نظرمان ردّی از شوخی یا طنز داشته، حتّی از نوع کمرنگ یا نامحسوسش! آوردهایم تا به سهلانگاری و کمکاری متهّم نشویم؛ امیدواریم تشخیصمان درست و حسابی بوده باشد. صادقانه اعتراف میکنیم در مواردی برای اینکه به هدف مطلوبمان برسیم، ناگزیر بودهایم ابیاتی که خودشان به تنهایی هیچ شوخی یا طنزی ندارند ولی حاوی اطّلاعات راهنما و مکمّل حیاتی و مهّم مرتبط با شوخی و طنز مورد نظرمان هستند را هم بیاوریم تا حقّ مطلب بخوبی ادا شود و همۀ خوانندگان انشاءالله آن را دریابند؛ بنابراین پیشاپیش به علّت این معذوریت! از شما عزیزان صبور و بزرگوار، از صمیم دل و جان عذر میخواهیم.»
نگاهی به شوخ طبعی در شاهنامه