نگارگری ایرانی(بخش اول)

نگارگری ایرانی به هنر ظریف و ریزنقش خاور نزدیک گفته می‌شود که معمولا جهت هدفی خاص مثل کتب ادبی، علمی و پزشکی و یا به صورت مستقل (مرقع) تولید می‌شوند. نگارگری به اشتباه مینیاتور خوانده می‌شود. از لحاظ لغوی، مینیاتور واژه‌ای فرانسوی است که به هنرهای صناعی ظریف و کوچک اندازه در قرون وسطی اطلاق می‌شد. بعد از آشنایی غرب با هنر نگارگری شرقی به دلیل شباهت از نظر اندازه، غربیان واژه مینیاتور را برای نگارگری‌های ایرانی نیز به کار بردند. نگار گری ایرانی در اصول فلسفی و زیبا شناختی با مینیاتور‌های چین و ژاپن و از نظر فنی با مینیاتور‌های اروپا تفاوت دارد و فقط از لحاظ اندازه و کوچکی با آنها یکی است. هنر نگارگری ایرانی اسلامی از ( سده چهاردهم میلادی، هشتم هجری)تا (سده هفدهم میلادی، یازدهم هجری) شکوفایی نمایان داشت؛ ولی آثار تصویری به جای مانده از ادوار پیش از اسلام تا زمان حمله مغولان، و همچنین آثار دیوارنگاری، پرده‌نگاری، قلمدان نگاری و غیره در قرون متاخر نیز جلوه‌هایی دیگر اما کمتر شناخته شده از نقاشی ایرانی به‌شمار می‌آیند.

واژه‌شناسی

واژه نگارگری، به معنی نگاریدن، کشیدن نقش، نقاشی و صورتگری آمده‌است. واژه نگارگری ایرانی به صورت عام به سبکهای متنوع نقاشی ایران در دوره‌های مختلف تاریخی اطلاق می‌شود که می‌تواند به صورت وابسته به یک اثر بزرگتر مثل کتاب، اشیای کاربردی و تزئینی و با اسلوبهای مختلفی مثل گل و مرغ، تذهیب، تشعیر استفاده شود و یا اینکه به صورت اثری مستقل به صورت یک پرده، بوم، مرقع و یا نقاشی دیواری به کار رود. 

اطلاق واژه مینیاتور به نگارگری‌های قدیم ایرانی نارسا و گمراه کننده است. واژه مینیاتور مخفف کلمه فرانسوی مینی‌موم ناتورال و به معنی طبیعت کوچک و ظریف است و در لغت به معنی کوچک‌تر نشان دادن است. این کلمه در اوایل قرن اخیر در فرهنگ مطالعاتی هنر ایران راه یافت و سپس به صورت عام استفاده شد. واژه مینیاتور به صورت خاص به نگارگری ایرانی اطلاق نمی‌شود و هر اثر ریز نقش و ظریف هنری که این خصوصیات را داراست به همین نام خوانده‌می‌شود. نگارگریهای ایرانی، چه کهن و جدید، که از سبک و روش اروپایی پیروی نکرده و دارای خصوصیات نقاشی سنتی و مستقلی هست، مینیاتور نامیده‌اند که این واژه یک غلط عام مصطلح‌شده‌است که واژه مناسب این موضوع را باید نگارگری نام گذاشت و خطاب کرد. هرچند که نگارگریهای ایرانی از لحاظ اندازه و ریزنقشی با مینیاتورهای قرون وسطی شباهت دارد اما این دو از لحاظ معنا و حتی کیفیت بصری قرابتی با یکدیگر ندارند.