لبخند سعدی
«لبخند سعدی» عنوان کتابی است که دکتر اسماعیل امینی درباره طنزآوری در غزل‌های جناب سعدی نوشته‌است.
وقتی سخن از طنزآوری سعدی است، اغلب به گلستان و بوستان اشاره می‌شود و از غزل سعدی چندان سخنی به میان نمی‌آید، ولی این کتاب فرصتی است که طنز در غزل سعدی نیز بررسی شود.
امینی در مقدمه کتاب می‌گوید: برای سخن گفتن از طنزآوری سعدی، سر آن ندارم که منابع نظری طنز را ورق بزنم و تعریف های گوناگون طنز را بازنویسی کنم و از میان انبوهی سخن در باب طنز، یکی را بر دیگری ترجیح دهم. که یک بار در مقدمه کتاب «خندمین ترافسانه» در بررسی جلوه های طنز در مثنوی معنوی به اقتضای شیوه پژوهش دانشگاهی از آن مسیر رفتم و به جایی نرسیدم و در نهایت دریافتم که مطالعه متن و تأمل در ظرایف سخن بزرگانی چون عطار و سنایی و مولانا و سعدی و عبید بهترین راه نماست.
باری، در این کتاب که آن را «لبخند سعدی» نامیده ام بیش از هر چیز درباره همان «تلخ عیشی» که در بیت آغازین این مقدمه آمد تأمل کرده ام، چندان که در بررسی جلوه های طنز در مثنوی معنوی نیز دریافتم که همه طنزهای ارجمند در نهایت وضع ناگوار انسان در جهان را بیان می کنند:
«به حال سعدی بیچاره قهقهه چه زنی
که چاره در غم تو های های می‌داند»
شیوه اسماعیل امینی در کتاب اینگونه است که با انتخاب غزل‌هایی که حال و هوای طنز دارند هرجا که لازم بوده در قالب پاورقی توضیحاتی بر شعر افزوده است.«لبخند سعدی» توجه مخاطب را به این نکته جلب می‌کند که طنز، شاخه‌ای از ادبیات است که جدیت دارد و از آنجا که زبان سعدی بسیار به زبان امروز نزدیک است، ارتباط با آثارش سهل‌تر خواهد بود. در واقع او به زبانی سخن می‌گوید که تا به امروز زنده است و ما امروز به زبانی که سعدی به کار برده سخن می‌گوییم.
«لبخند سعدی» جنبه پژوهشی دارد، اما نه پژوهشی دستوری و در قالب سبک و سیاق دست و پاگیر مرسوم و در نتیجه برای علاقه‌مندان به اندیشه، طنز و ادبیات با کتابی ناب و جذاب روبرو هستیم.
در هر غزل بیت‌های طنزآمیز به صورت برجسته و مورب از سایر بیت‌ها متمایز شده که به نوعی راهنمایی برای مخاطب در دنبال کردن موضوع است. دلیل انتخاب این غزل‌ها شاخص‌تر بودن طنز آنهاست؛ وگرنه سعدی به غیر از این غزل‌ها، در دیگر غزل‌هایش هم از طنز استفاده کرده است.
این مجموعه 424 صفحه دارد و سال 1391 به همت دفتر طنز حوزه هنری و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
برای خرید نسخه الکترونیکی این کتاب اینجا را کلیک کنید.
ابومحمّد مُشرف‌الدین مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدی که در سال‌های ۶۰۶ تا ۶۹۰ هجری قمری می‌زیست، شاعر و نویسنده پارسی‌گوی ایرانی است. اهل ادب به او لقب استاد سخن، پادشاه سخن، شیخ اجل و حتی به‌طور مطلق، استاد داده‌اند. او در نظامیه بغداد، که مهم‌ترین مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به حساب می‌آمد، تحصیل و پس از آن به‌عنوان خطیب به مناطق مختلفی از جمله شام و حجاز سفر کرد. سعدی سپس به زادگاه خود، شیراز، برگشت و تا پایان عمر آنجا اقامت گزید. آرامگاه وی در شیراز واقع شده‌است که به سعدیه معروف است.
سعدی نگارش کتاب گلستان را کمتر از یک سال بعد از تدوین بوستان، در اول اردیبهشت سال ۶۵۶ هجری شروع کرد و در مدت پنج یا شش ماه نگارش آن را به پایان رساند. به همین دلیل و به‌منظور تجلیل از سعدی، اول اردیبهشت، روز آغاز نگارش کتاب گلستان، در ایران روز سعدی نام‌گذاری شده است.
مرکز سعدی‌شناسی ایران از سال۱۳۸۱ روز اول اردیبهشت‌ماه را روز سعدی اعلام کرد و در اول اردیبهشت ۱۳۸۹ و در اجلاس شاعران جهان در شیراز، نخستین روز اردیبهشت‌ماه از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی نام‌گذاری شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.