«آسمان نگاره‌ها»؛ فرصتی برای نقد نگارگری در حوزه انقلاب
به گزارش روابط عمومی مرکز تجسمی حوزه هنری، نمایشگاه نگارگری با عنوان «آسمان نگاره‌ها» با هدف نمایش آثار نگارگری که با مضامین انقلابی در 40 سال اخیر خلق شده‌اند به همت حوزه هنری با همکاری 14 نهاد و سازمان فرهنگی هنری در گالری ابوالفضل عالی و نگاه‌خانه تازه تاسیس خانه عکاسان حوزه هنری برپا شده است. این نمایشگاه ۱۴ بهمن با حضور جمعی از مسئولان حوزه هنری و هنرمندان افتتاح شد و تا سوم اسفند ماه برپاست. به منظور اطلاع از جزئیات این نمایشگاه گفتگویی با «دکتر خشایار قاضی زاده»، دبیر نشست‌های تخصصی نمایشگاه نگارگری آسمان نگاره‌ها ترتیب دادیم. قاضی‌زاده فارغ التحصیل رشته‌های نقاشی، ارتباط تصویری و پژوهش هنر است. وی پژوهشگر، مدرس دانشگاه و عضو گروه هنرهای اسلامی دانشگاه شاهد است. متن گفتگو بدین شرح است:
کمیت و کیفیت آثار نمایشگاه «آسمان نگاره‌ها» را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آثار این نمایشگاه درجات کمی و کیفی متفاوت دارند. 81 اثر در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار می‌گیرند. برخی از آثار از تراز هنری بالا برخوردارند. برخی از آثار ممکن است از تراز زیبایی‌شناسی اول برخوردار نباشند ولی به لحاظ معنا و مفهوم حاصل نگاه خاص هنرمند در این زمینه باشند که ممکن است یک مقدار آماتوری به نظر بیاید.
بخش علمی این جشنواره چه برنامه‌هایی دارد؟
نشست‌هایی در نظر گرفته شده که ترکیبی از افراد با تجربه در کنار جوانان است. جوانانی که در نشست‌ها و سخنرانی‌ها آن را نمی‌بینیم اما برای گفتن حرف دارند، مانند آقایان میرمبین، نواب و بابایی. این عزیزان کسانی هستند که فلسفه هنر خوانده‌اند و نقد و نظر دارند. دسته دیگر سخنرانان، فارغ التحصیلان پژوهش هنر هستند که در حال حاضر عضو هیئت علمی مراکز علمی و پژوهشی هستند و دارای مقالات و کتاب‌هایی در این زمینه هستند.
چند نشست برای «آسمان نگاره‌ها ترتیب» دادید؟ این نشست‌ها چه روزهایی و کجا برگزار می‌شوند؟
۱۵ نشست در روزهای 27و 28 بهمن در فرهنگستان هنر برگزار می‌شود.
موضوعات نشست‌ها چیست؟
قرآن کریم در نسبت با هنرهای تجسمی، چهره گشایی از نگارگری انقلاب اسلامی در باب مبانی حکمی نگارگری با تاکید بر تقابل پسران نور و تاریکی و نبرد خیر و شر در نقاشی‌های انقلاب عناوین سه نشستی هستند که هر سه با محور مبانی حکمی و معنوی نگارگری برگزار می‌شود. سه نشست دیگر با عناوین انقلاب اسلامی - بانوان نگارگر، مروری بر صورت‌های حضور زن در هنر نقاشی و نگارگری ایران و سیمای قدسی بانوان آسمانی در نقاشی مسیحی و نگارگری اسلامی با محوریت زن و نگارگری برگزار می‌شود. نگرشی بر تکوین نگارگری ایران در بازه زمانی دهه ۵۰ تا ۹۰ شمسی، متناقض‌نگری تاریخی در نگارگری معاصر ایران، نگارگری از نظر تا عمل و نگارگری در فرایند آموزش چهار نشستی هستند که با محوریت نگارگری در بوته نقد و نظر برگزار می‌شوند. سه نشست با عناوین حضور هویت در باغ دلگشای هنر اجتماعی دوران معاصر، هنر طراحی ایرانی اسلامی، تبیین رابطه میان نگارگری و تصویرسازی، نسبت نگارگری ایرانی با دیگر هنرهای مطرح در ایران دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی با محور نگارگری و سایر هنرها برگزار خواهد شد.
سخنرانان نشست‌ها چند نفر و چه کسانی هستند؟
15 نفر در نشست‌های علمی در نظر گرفته شده برای نمایشگاه آسمان نگاره‌ها سخنرانی می‌کنند. سیدعبدالمجید شریف‌زاده، پرویز حاصلی، حبیب‌اله صادقی، بهمن نامور مطلق، محمدعلی رجبی، حسن بلخاری، مینا صدری، پریسا شاد قزوینی، دکتر نواب، سیده‌راضیه یاسینی، هادی بابایی، پرویز اقبالی، محمد خزایی، رضا مبین و بنده سخنرانان نشست‌ها هستیم.
چه نهادها و سازمان‌هایی در برپایی نمایشگاه «آسمان نگاره‌ها » با حوزه هنری همکاری کردند؟
دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان، مکتب نگارگری کمال‌الدین بهزاد، فرهنگستان هنر، موزه ملی قرآن کریم، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، اداره موزه‌های شاهد، موزه هنرهای معاصر تهران، پژوهشکده هنرهای سنتی، معاونت فرهنگی و هنری موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، انجمن هنرهای تجسمی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، انجمن نگارگری ایران و مدرسه اسلامی هنر مراکزی هستند که در برپایی این نمایشگاه مشارکت داشتند. علاوه بر این مجموعه‌های شخصی مرحوم اکبر تجویدی، بدرالسماء، تائب، حبیب، پوریا، صدری، طهماسبی، آقا میری، لطفی، عصمتی و فاضلی‌نژاد نیز در برپایی آسمان نگاره‌ها با حوزه هنری همکاری کردند.
این نمایشگاه چقدر می‌تواند هنر نگارگری را به مردم معرفی کند؟
البته مردم به صورت دل‌آگاهانه با این هنر نسبت دارند چون در حوزه آموزش هستم، می‌بینم فراگیران زیادی با علاقه‌مندی به حوزه نگارگری می‌آیند و تقاضای آموزش دارند. بحثی که وجود دارد، رابطه میان حامیان هنری است که می‌توانند جنبه‌های مختلف یک هنر را معرفی کنند، حالا چه در قالب پژوهش وچه در قالب ارایه آثار که در بین مردم فراگیر شود؛ به عنوان مثال در مجموعه تاریخ 40 ساله انقلاب اثری که بیشتر به دل مردم نشسته و شاید بیشترین حضور را در خانه‌ها و مراسم مذهبی دارد، یک اثر نگارگری است با نام ظهر عاشورا که از استاد فرشچیان است. مردم با هنر نگارگری ارتباط برقرار کرده اند اما آنچه مهم است، این است که از این هنر حمایت شود.
نمایشگاه آسمان نگاره‌ها چه آثار و برکاتی را می‌تواند شامل حال هنر نگارگری کند؟
اول اینکه این هنر نشر پیدا می‌کند و همین طور در معرض نقد و بررسی قرار می‌گیرد. در پنل‌های در نظر گرفته شده حتما افرادی هستند که نقطه نظراتی خواهند داشت و بازخورد آن می‌تواند باعث یک بازنگری در هنرمندان شود که ببینند نقاط ضعف و قوت اثرشان کجاست. همین عامل باعث افزایش انگیزه هنرمند می‌شود. کار هنرمند باید عرضه شود و در معرض نقد و نظر قرار گیرد. در سینما چیزی به عنوان نقد را تعریف شده‌تر داریم اما در حوزه تجسمی کمتر می بینیم نقدی صورت گیرد. تا زمانی که نقد صورت نگیرد، نقاط ضعف و قوت کار آشکار نمی‌شود. نمایشگاه آسمان نگاره‌ها می‌تواند گامی باشد که ببینیم در این 40 سال در حوزه نگارگری چه کردیم.
نگارگری تا چه اندازه دربردارنده و تجلی بخش هنر ایرانی و اسلامی است؟
نگارگری، ایرانی اسلامی است چون خصوصیت اجرایی و فضاسازی آن اساسا گونه‌ای از نقاشی است که یک مقدار آن دست باز نقاشی را ندارد. مواردی باید رعایت شود که در شاخه نگارگری قرار گیرد؛ بنابراین نگارگری حوزه‌ای است که نسبت به هنری مثل نقاشی تعریف‌شده‌تر است؛ به همین دلیل وقتی آثار این خصوصیت را دارند، خواه یا ناخواه صفت ایرانی اسلامی بودن را با خود حمل می کنند.
مهمترین ویژگی هنر نگارگری چیست؟
سوال کوتاه است اما جواب به آن یک تاریخ را می‌طلبد. مهمترین ویژگی نگارگری را باید در معرفت نظری آن جست و جو کنیم. آن مبانی نظری که برگرفته از حکمت و عرفان است و به اصطلاح مثل چراغ راهی برای نگارگری است. نگارگر زمانی می‌تواند اثرش بر دل‌ها بنشیند که آن جنبه‌های معرفتی در وجود خودش تجلی یافته باشد و در درون به یک پالایش رسیده باشد، به گونه‌ای که به اصطلاح معرفت دل نشان‌اش شده باشد، آن وقت در قلم‌اش تراوش می‌کند. فکر می‌کنم مهمترین وجه زمینه‌های معرفتی نه تنها در هنر بلکه در هر جنبه زندگی انسان این است که بتواند معنا را تجلی دهد. در آن صورت تمام اعمال و رفتار تحت تاثیر قرار می‌گیرد و اگر فردی هنرمند باشد، آثار هنری‌اش نیز تابع چنین منش و معرفتی قرار می‌گیرد.
